پول پاشی بی رویه بانک مرکزی

این روند در نتیجه عملیات بسط پولی بانک مرکزی در بازار باز صورت گرفته است. این عملیات از سال پیش آغاز شده و همچنان تداوم داشته است. این رویداد به دلیل دستور مستقیم دولت در راستای احیای بورس و نجات آن از بازدهی نزولی بورس در ماه های اخیر انجام شد.

روند صعودی مانده نقدینگی نزد بانک ها در بازار باز

برای کنترل وضعیت نقدینگی بانک ها و تنظیم نرخ بهره از سال گذشته به صورت هفتگی عملیات بازار باز انجام می شود. در این بازار بانک های نیازمند می توانند اوراق خود را به بانک مرکزی بفروشند. بانک مرکزی نیز بنابر صلاحدید خود می تواند هر میزان از سهم عرضه شده توسط بانک ها را در هر هفته خریداری کند.

این خرید با نرخ سود مشخص و تاریخ سررسید معلوم انجام می شود که آن را در هر خرید بانک مرکزی تعیین میکند. البته در تمام هفته های برگزاری این بازار تاکنون تاریخ سررسیدی که بانک ها باید اوراق فروخته شده را دوباره از بانک مرکزی خریداری کنند، هفت روزه یا چهارده روزه بوده است.

نرخ سود آن اما به انتخاب بانک مرکزی دامنه تغییر بیشتری داشته است. این نرخ در هفته سوم بهمن ماه به 19 درصد رسیده که کمترین میزان این نرخ در چهار ماه منتهی به 20 بهمن ماه بوده است.

کاهش نرخ سود در این بازار در حالی رخ داد که بسط نقدینگی در این مقطع به بیشینه تاریخی خود رسیده بود.

در بررسی عملیات انبساطی در بازار باز دو رویکرد مطرح است. برخی از اقتصاددانان بر این باورند که آن چه در عملیات هفتگی ارزشمند است خالص بسط پول در بازار است. به عبارت دیگر تفاضل جذب هفته قبل از بسطی که در هفته اخیر صورت گرفته است. این رقم در بازار باز در هفته سوم بهمن برابر با 3 هزار و 780 میلیارد تومان بوده که در قله یک ماه و نیمه قرار داشت.

این در حالی است که برخی دیگر آن چه را مهم تر می دانند مانده اعتبارات نزد بانک ها در این عملیات است. از ابتدای شهریور ماه عملیات انبساطی در بازار باز پس از یک هفته سکوت آغاز شد. در این مدت تا کنون کسر کل عملیات جذب و بسط پول از یکدیگر نشان می دهد در پایان هفته سوم بهمن ماه هنوز 78 هزار و 300 میلیارد تومان نقدینگی در اختیار بانک ها حاصل از این عملیات قرار دارد. این بیشترین میزان متغیر مانده پول نزد نهادهای مالی در بازار باز بوده است.

بنابراین اتفاق ثبت شده در این بازار به باور برخی می تواند به معنای افزایش پایه پولی و در ادامه رشد تورم در کشور باشد.

با این حال بانک مرکزی که قرار است به دستور دولت نرخ سود را در سقف 20 درصد به صورت دستوری قرار دهد هر کاری می کند تا نرخ در بازار بین بانکی بالا نرود.

وقتی بسط پول به سطح بیشینه خود می رسد و نرخ سود دراین بازار کاهش پیدا می کند مسلما منابع در بازار بین بانکی نیز کمتر شده و در ادامه نرخ سود بین بانکی مسیری نزولی خواهد داشت.

سقوط نرخ بهره در بازار بین بانکی

در بازار شبانه یا بازار بین بانکی بانک های دارای کسری از بانک های دارای مازاد اقدام به قرض پول می کنند. تاریخ سررسید در این بازار کوتاه مدت و نرخ سود توافقی است. دامنه این نرخ را بانک مرکزی از 14 تا 22 درصد تعیین کرده و حاضر به تغییر آن نشد.

به همین علت بسط پول در بازار باز را آنقدر بالا برد تا حجم معاملات را در این بازار کاهش دهد. این اقدام منجر به افت نرخ بهره شده اما نه در حدی که این نهاد انتظار داشت. در بازار بین بانکی نرخ بهره در بازار روندی کاهشی داشته و به کمترین سطح در چهار ماه اخیر رسیده است.

در هفته سوم بهمن ماه این نرخ برابر با 20.31 درصد بوده و در مقایسه با هفته قبل 0.08 واحد درصد کاهش پیدا کرد. بیشترین کاهش در یک ماه اخیر.

با این حال مقایسه این آمار با هفته های پایانی مهر ماه نشان می دهد در سه ماه اخیر مانده نقدینگی در بازار باز بیش از 120 درصد رشد داشته اما نرخ سود هنوز به کمتر از 20 درصد نرسیده است. درآن هفته نرخ بهره در سطح 19.86 درصد قرار داشت.

با این که برخی معتقدند کاهش نرخ سود از این مسیر آسیب های تورمی بسیاری را به همراه داشته باشد اما اگر هدف کاهش نرخ بهره با این هزینه گزاف شکل نگیرد می تواند تبعات آن مکررا افزایش پیدا کند.